این نوشته در تاریخ 10 خردادماه 1403 بروزرسانی شده است!
چرا انتخاب رشته کارشناسی ارشد؟
این روزها با توجه به اعلام نتایج آزمون کارشناسی ارشد، بسیاری از دانشجویان در رشته ریاضی به بنده مراجعه و در مورد انتخاب رشته کارشناسی‌ارشد مشاوره می‌خواهند. از این رو تصمیم گرفتم در چند سطر، نظر کلی خودم را در مورد این مهم بنویسم.
به نظر بنده دانشجویان را به دو دسته باید تقسیم کنیم؛
1- افرادی که فقط قصد دارند مدرکی بگیرند و وارد بازار کار شوند.
2- افرادی که قطعاً بدنبال ادامه تحصیل هستند و مخصوصاً نیم‌نگاهی به رفتن به دانشگاه‌های معتبر دنیا را دارند.
دانشجویان دسته‌ی اول باید چه کنند؟
به عقیده من، دانشجویان دسته اول تنها باید رشته خوب را مد نظر بگیرند و به سطح دانشگاه و بزرگی و کوچکی شهری که دانشگاه در آن قرار دارد اهمیتی ندهند. به‌عنوان مثال رشته ریاضیات مالی که تقریبا یک دهه وارد کشور شده، رشته خوبی است و بازار کار نسبتاً خوبی دارد. اگر دانشجو بین رشته جبر در دانشگاه‌های تهران و رشتهٔ ریاضی مالی یکی از شهرستان‌های کشور که هم بسیار کوچک است و هم تازه تاسیس، تردید دارد و از دسته اول است، قطعا انتخاب دوم، یعنی رشته ریاضی مالی در شهرستان بسیار بهتر است. این دسته از دانشجویان در دفترچه انتخاب رشته باید به ترتیب اولویت رشته پیش بروند و شهر را خیلی در اولویت قرار ندهند، به عنوان، بعد از رشته‌ی علم داده که بتازگی وارد دانشگاه‌های کشور شده و بسیار کاربردی و عالیست، رشته‌های ذیل برای دانشجویان این دسته، لیست اولویت‌بندی خوبی می‌باشد:
1- ریاضیات مالی
2- تحقیق در عملیات
3- محاسبات نرم
4- آموزش ریاضی
5- رمز و کدگذاری
6- هندسه
7- ریاضیات کاربردی
8- آنالیز عددی
9- آنالیز
10- جبر
البته توجه کنید که در لیست فوق، سطح رشته و تعداد فارغ‌التحصیلان در نظر گرفته شده. گمان نکنید که رشته جبر رشتهٔ خوبی نیست و آموزش ریاضی بسیار بهتر است. رشتهٔ جبر نسبت به رشته‌های ماقبل خود، سخت‌تر است و اندکی تعداد فارغ‌التحصیلان در این رشته نسبت به بقیه گرایش‌ها بیشتر می‌باشد. البته لازم به ذکر است که این تعداد در حال کاهش است و قطعاً در دههٔ آتی تعداد نفرات در این رشته کاهش چشمگیری پیدا خواهد نمود و این شاید نکتهٔ مثبتی برای آیندهٔ این رشته و فارغ‌التحصیلان آن باشد. به‌هرحال لیست فوق کاملاً پیشنهادی است.
دانشجویان دسته‌ی دوم چه باید بکنند؟
اما در مورد دسته دوم از دانشجویان، باید عرض کنم که این دانشجویان باید قطعا اولویت شهر و دانشگاه را در نظر بگیرند. ضرب‌المثل معروف خودم را که مرتباً سرکلاس‌هایم به دانشجویان عزیزم می‌گویم این است “ماهی در دریا می‌شود نهنگ، ماهی اگر در رودخانه بشود نهنگ، زود می‌میرد“. من خودم به این ضرب‌المثل ایمان راسخ دارم. در شهرها و دانشگاه‌های بزرگ، افراد بزرگ بسیار زیادی را ملاقات خواهید نمود و اگر قصد ادامه تحصیل و احیاناً رفتن به دانشگاه‌های درجهٔ یک دنیا را داشته باشید، بهتر در جَو و فضا قرار خواهید گرفت و بهتر راهنمایی خواهید شد، اما این شرایط در دانشگاه‌های کوچک‌تر و شهرهای کوچک کمتر است و یا اصلاً وجود ندارد.
به نظر من اگر دانشجویی قصد ادامه تحصیل دارد، رشتهٔ جبر در دانشگاه خوارزمی یا دانشگاه تهران و یا تربیت مدرس، بسیار بهتر است از رشتهٔ ریاضی مالی در دانشگاهی در شهرستان. به نظر بنده بهترین حالت برای این دانشجویان اول اولویت شهر است و بعد رشته. هرچند توصیه می‌شود که اگر رتبه خوبی کسب نموده‌اید حتماً از اساتید مشورت بگیرید که بتوانید بهترین انتخاب را انجام دهید، هم دانشگاه خوب و هم رشته خوب.
نکته‌ی مهم:
دانشجویان دستهٔ دوم، حتماً از ترم‌های آغازی باید به فکر امتحان IELTS یا TOEFL-IBT باشند که یکی از مهمترین پیش‌نیازها برای گرفتن کمک‌هزینه تحصیلی و پذیرش از دانشگاه‌های مطرح دنیا یکی از این دو نوع آزمون زبان می‌باشد. معمولاً استرالیا و کشورهای اروپایی IELTS و کانادا و آمریکا TOEFL-IBT را به عنوان پیش‌نیاز برای بررسی پرونده شما قبول می‌کنند.
به‌هرحال نکات فوق وحی نازل شده از سوی خداوند نیست و تنها پیشنهاد است، امیدوارم تا حدودی در تصمیم‌گیری به شما عزیزان کمک نماید. در صورتی که هر سئوال و مشاوره‌ایی در زمینه‌ی انتخاب رشته کارشناسی‌ارشد داشتید، می‌توانید از صفحهٔ “تماس با من” استفاده نمائید و یا در قسمت نظرات، سئوال‌تان را مطرح نمائید. سعی خواهم نمود در اسرع وقت پاسخ شما را بدهم.
پی‌نوشت: یکی از جدیدترین گرایش‌ها در رشته‌ی ریاضی کاربردی در مقطع کارشناسی ارشد، گرایش «علم داده» است که اخیراً در دانشگاه شهید بهشتی، دایر شده است. در حال حاضر، بهترین گرایش در ریاضی، از لحاظ بازار کار و درآمدزایی و آینده‌ی شغلی، این گرایش است. در اینجا راجع به علم داده اندکی توضیح داده‌ام.
پی‌نوشت 2 (31 شهریورماه 1401): تعداد دانشگاه‌هایی که در حال حاضر در کشور این رشته (علم داده) را راه‌اندازی کرده‌اند بسیار بیشتر و شرایط ورود راحت‌تر نسبت به قبل شده است. برخی از دانشگاه‌هایی که این رشته را دارند به شرح ذیل می‌باشند: 1- تربیت مدرس 2- دانشگاه شاهد 3- دانشگاه خواجه نصیر 4- دانشگاه صنعتی اصفهان 5- دانشگاه خلیج فارس 6- دانشگاه فردوسی مشهد 7- دانشگاه یزد 8- دانشگاه بیرجند و این لیست کماکان بروز خواهد شد.
پی‌نوشت 3 (22 آبانماه 1401): با توجه به نظرات دانشجویان رشته‌ی علم داده، متاسفانه اساتید زیاد سواد عملی در این رشته ندارند. پس باید همزمان خودتان بدنبال انجام کارهای کوچک و مختلف باشید تا بتوانید تجربیات خوبی کسب کرده و سپس وارد پروژه‌های خوب شوید. داستان دایر نمودن رشته در کشور بسیار عجیب است. اساتیدی که عمومن سواد کار میدانی خوبی دارند، زیاد حوصله ندارند که بدنبال نوشتن طرح توجیحی رشته بروند و مجوز چنین رشته‌های جدیدی را از وزارت علوم اخذ نمایند. برعکس، همکارانی که بیشتر کار با مقاله و کاغذبازی را ترجیح می‌دهند، بدنبال مجوز رشته می‌دوند و آنرا دایر می‌کنند، اما در واقع سواد این عزیزان بیشتر بدرد محافل آکادمیک می‌خورد تا رفع نیاز واقعی صنعت.
نیاز به مشاوره دارید؟
دکتر محمد فزونی
عضو هیات علمی دانشگاه گنبدکاووس
گروه ریاضی و آمار